Obszar Natura 2000 Dolina Słudwii i Przysowy

Z Ptaki Polski Środkowej - Sekcja Ornitologiczna SKNB UŁ
Skocz do:nawigacja, szukaj

Dolina Słudwi i Przysowy, to Obszar Natura 2000[1],

Obszar Chronionego Krajobrazu oraz teren ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym IBA nr 145[2], położony jest w centralnej Polsce, na linii zbiegu województw mazowieckiego i łódzkiego, oraz powiatów:   kutnowskiego, gostynińskiego, łowickiego. Na terenie ostoi położony jest rezerwat wodny „Jezioro Szczawińskie” - powołany zarządzeniem RDOŚ w 2009 roku[3], oraz planowany od lat 90-tych XX wieku rezerwat „Stawy Stępowskie” gdzie odnotowano m.in. ostatnie lęgi bataliona w centralnej Polsce.

Niezwykłość doliny Przysowy i Słudwi wynika w dużej mierze z faktu, że leży on w znaczącej swojej części na Równinie Kutnowskiej, czyli obszarze o najmniejszych w skali kraju opadach atmosferycznych   i najmniejszej lesistości w Polsce. Średnia ilość opadów   w ciągu roku nie przekracza tu 550 mm, a w miesiącach suchych spada nawet do 350 mm Niejako wbrew zdrowemu rozsądkowi,  żeby pozbyć się wody, koryta rzeki Słudwi i Przysowy zostały prawie całkowicie wyprostowane. Aby dopełnić skali przyrodniczych nieszczęść, liczne rowy melioracyjne odprowadzające wodę z łąk i pól, są systematycznie pogłębiane i czyszczone, a urobek zwykle wykorzystany do zasypywania naturalnych obniżeń terenu.

Jakby wbrew tym przeciwnościom, w dolinach zachowała się  część cennych walorów przyrodniczych. Płaskie ukształtowanie terenu i liczne zadolenia, powodują wyjątkowo powolny spływ wody i tworzenie się w okresie wiosennym znacznych rozlewisk. Atrakcyjność ostoi podnosi zróżnicowania roślinności (wodnej, bagiennej, łąkowej i szuwarowej), obecność licznych zarośli wierzbowych oraz kompleksów leśnych w strefie przydolinowej, będących ostoją zwierzyny i ptaków.


Awifauna Najciekawszym dla obserwatorów ptaków czasem na wizytę w ostoi są miesiące wiosennej migracji, w trakcie których dolina Słudwi i Przysowy jest w ogromnej części zalana. Największe rozlewiska tworzą się w odcinkach między wioskami Model - Sędki oraz miedzy Zalesiem - Złakowem Kościelnym i Łaźnikami. W mokrych latach, zalany teren tworzy kilkukilometrową taflę wody, którą przebyć można jedynie pontonem.

Koncentracje ptaków wodno - błotnych osiągają tu wtedy niespotykanie w innych częściach Polski centralnej rozmiary. Największe stwierdzone jednorazowe ilości ptaków (koncentracje chwilowe) to:

Gęsi zbożowe/tundrowe – 8 tys. os.

Siewki złote – 11 tys. os.

Bataliony 3,5 tys. os.

Krzyżówki – 5 tys. os.

Świstuny – 2,5 tys. os.

Śmieszki – 1,5 tys. os.

Czajki – 10 tys. os.

Rybitwa Białowąsa – 528 os.

Żurawie – 2000 os.

Teren ten obfituje w stwierdzenia rzadkich gatunków ptaków, obserwowano tu m.in.:

gęś tybetańską, bernikle rdzawoszyje - stadko 10os., gęś krótkodziobą, bernikle białolice 42 os., błotniaka stepowego, kurhannika, sokoły wędrowne, orła przedniego, kuliki mniejsze, śnieżyce, orzechówkę, dzięcioła zielonosiwego, bociany czarne, czajkę towarzyską,  łabędzie krzykliwe, biegusa zmiennego, rzepołucha, edredona, kanie rudą, rybołowa, szablodzioba.
Bernikle rdzawoszyje ze Złakowa
bernikle białolice ze Złakowa


bataliony


Dolina Przysowy i Słudwi to nie tylko ptaki migrujące – to także teren istotny dla wielu lęgowych gatunków ptaków. Cenne gatunki gniazdujące na tym obszarze to m.in:

rybitwa czarna - max. 50 par;

rybitwa białoskrzydła - 264 par w 2013 roku;

podróżniczek - max. 19 par;

błotniak łąkowy - 11 par;

rycyk - 24 par;

wodnik - 32 pary;

bąk - 6 par;

zielonka - 4 pary;

wąsatka - min. 4 pary;

kropiatka - 2 pary;

bączek - 1 para w ostoi i 3 pary na terenie przyległym;

kulik wielki - 1 para;

uszatka błotna - 1 para;

pójdźka - 2-3 pary;

(liczebności podane na podstawie opracowania "AWIFAUNA OBSZARU SPECJALNEJ OCHRONY PTAKÓW DOLINA PRZYSOWY I SŁUDWI" - Kulon 18 (2013), 33-56, (Sławomir Chmielewski, Przemysław Boguszewski, Szymon Kielan, Rafał Klimczak, Cezary Iwańczuk, Jacek Tabor, Robert Tęcza), obserwacji własnych oraz kartoteki M-ŚTO.

Dużym atutem omawianej ostoi jest dostępność do obserwowanych ptaków. Ośmielę się zaryzykować stwierdzenie, że nigdzie indziej w Polsce centralnej a może i całej, nie da się obserwować lub fotografować batalionów, rycyków, łabędzi krzykliwych, czapli białych i wielu innych ptaków - z odległości 50-100m., bez konieczności maskowania, czy też zasiadki. Łąki na Słudwią w Złakowie Kościelnym, umożliwiają to bezpośrednio z okna samochodu, stojącego pośrodku rozlewisk, środkiem których biegnie droga w kierunku wsi Łażniki. Wiosną co roku można mieć przyjemność, wielokrotnego podziwiania właśnie z tej drogi, toków batalionów i rycyków, żerujące krwawodzioby, świstuny, ohary, płaskonosy, rożeńce, cyranki, cyraneczki, krakwy oraz wiele innych ptaków.

Rycyk Złaków

Miłośnicy ptaków szponiastych mogą liczyć na 100% pewność w zaobserwowaniu pustułek, gniazdujących w pobliskim kościele oraz na kilkunastu innych stanowiskach, a także bielików polujących na kaczki czy gęsi. Obserwacja błotniaków łąkowych, stawowych, zbożowych nie powinna nastręczać większych trudności. Na błotniaki zbożowe należy oczywiście przyjechać jesienią lub zimą, kiedy to zdarza się widzieć ich po kilka w jednej lokalizacji, wraz z myszołowami włochatymi. Amatorzy nocnych łowców mogą natrafić na gniazdujące pójdźki, płomykówki, puszczyki i uszatki. Duże zróżnicowanie terenu sprawia, że obok ptaków wodno-błotnych, możemy podziewać gatunki zupełnie nie związane z wodą np.: żerujące w suchym terenie dudki, ortolany, lerki, świergotki łąkowe. Wieczorami zaś słychać głosy derkaczy, przepiórek, a także śpiew licznych tu słowików.

Ssaki nie są tu licznie reprezentowane. Można liczyć jedynie na pospolite zające, sarny, daniele, dziki, bobry, kuny, tchórze, norki, sporadycznie pokazują się jelenie i łosie (tylko w okolicy jeziora szczawińskiego występują licznie). Zaledwie jeden raz obserwowano rysia, który uciekł z puszczy kampinoskiej, a w ostatnim czasie pojedyncze wilki (zarówno w lasach od strony Gostynina jak też na łąkach od strony Bzury).

Widok z łąk w Rakowie.jpg

Gady i płazy choć miejscami licznie, nie należą do rzadkich gatunków. Zwykle spotyka się żaby trawne, śmieszki, moczarowe, ropuchę szarą, kumaka nizinnego, rzekotkę, jaszczurkę zwinkę żyworodną, zaskrońce.

Owady nie zostały należycie zinwentaryzowane. Do najciekawszych ich przedstawicieli należą: modliszka, pachnica dębowa, zmierzchnica trupia główka, zawisak powojowiec, trutniowiec, borodziej próchnik, kilka gatunków dzikich pszczół i motyli.

Łąka w Modelu .jpg

Roślinność na zdecydowanej większości obszaru jest dość uboga, na skutek prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej. Duże obszary łąk zostały przekształcone w pola uprawne, zniszczono oczka wodne i zadrzewienia śródpolne. W niewielu miejscach zachowały się turzycowiska i łąki o cechach naturalnych. Na szczęście można w kilku miejscach natknąć się jeszcze na stanowiska storczyków oraz innych cennych gatunków.



tekst: Rafał Klimczak

fotografie : Rafał Klimczak.

  1. powołany rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 29 marca 2012; Dz.U. z 2012 r., poz. 358.
  2. Kryteria ostoi ptaków IBA (Important Bird Areas), teren spełnił w 2010r., na listę IBA wpisany w 2011.
  3. Dz. Urzędowy woj. Mazowieckiego nr 111 z dnia 14 lipca 2009